Rolnummer
KG 00/949
Datum vonnis: 12 september 2000 (bij vervroeging)
1. de vereniging met volledige rechtsbevoegdheid
NEDERLANDSE VERENIGING VAN MAKELAARS IN ONROERENDE GOEDEREN EN
VASTGOEDDESKUNDIGEN NVM,
gevestigd en kantoorhoudende te Nieuwegein,
2. de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid
NVM MAKELAARS DIENSTEN CENTRUM B.V.
gevestigd en kantoorhoudende te Nieuwegein,
eiseressen,
procureur: mr. W. Taekema,
advocaat: mr. J.C.H. van Manen te Amsterdam,
tegen:
1. de naamloze vennootschap N.V. HOLDINGMAATSCHAPPIJ DE TELEGRAAF,
gevestigd en kantoorhoudende te Amsterdam,
2. de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid
B.V. DAGBLAD DE TELEGRAAF,
gevestigd en kantoorhoudende te Amsterdam,
gedaagden,
procureur: mr. P.J.M. von Schmidt auf Altenstadt ,
advocaat: mr. M.R. de Zwaan te Amsterdam;
Overwegingen ten aanzien van het verloop van het geding:
Eiseressen -hierna ook samen aan te duiden als: NVM- hebben gedaagden doen
dagvaarden om te verschijnen ter terechtzitting in kort geding van 5 september
2000.
Ter zitting heeft de raadsman van NVM de vordering toegelicht aan de hand van
pleitnotities en producties. Gedaagden hebben verweer gevoerd bij monde van hun
raadsman, die daarbij eveneens een pleitnota met producties heeft gehanteerd.
Vervolgens hebben partijen vonnis gevraagd onder overlegging van de stukken, de
pleitnota’s daaronder begrepen.
Overwegingen ten aanzien van het recht:
De feiten
1. In dit kort geding kan van de volgende feiten worden uitgegaan:
a. NVM onderhoudt op het internet een site op het adres www.nvm.nl. Deze site
biedt aan de bezoeker diverse mogelijkheden, waaronder het aanklikken van de
link "zoek een koopwoning".
b. Als de gebruiker voor laatstbedoelde mogelijkheid kiest, verschijnt een
pagina die, door het intypen van diverse zoekcriteria, de mogelijkheid opent
kennis te nemen van een per gebied bepaalde selectie uit het door NVM aangelegde
bestand van te koop aangeboden woningen. Binnen het gekozen gebied kan gezocht
worden naar gelang de gewenste soort woning en de in aanmerking komende
prijsklasse.
c. Als de gebruiker heeft gekozen voor gebied, woontype en prijsklasse en een
zoekopdracht heeft gegeven, verschijnt een lijst van maximaal 10 woningen met
aanduiding van straat, soort woning, prijs en de mededeling of een foto
beschikbaar is. Als het aanbod bestaat uit meer dan 10 woningen, kan worden
doorgeklikt naar de volgende 10 woningen van de lijst.
d. De aldus getoonde lijst is per vermelde woning voorzien van een hyperlink,
bij aanklikking waarvan een vervolgpagina verschijnt waarop een uitgebreide
nadere omschrijving van de betreffende woning is opgenomen, al dan niet
vergezeld van een foto. Tevens wordt op deze pagina de naam van de verkopende
makelaar vermeld, welke naam is voorzien van een hyperlink die leidt naar de
website van de betreffende makelaar.
e. Gedaagden exploiteren een zoekmachine op internet, die zich bevindt op het
adres www.elcheapo.nl. De homepage van deze site vermeldt dat de bezoeker is
aangeland bij een "razendsnelle koopjesjager".
f. Op de homepage van El Cheapo wordt de bezoeker in de gelegenheid gesteld een
keuze te maken uit diverse, met een hyperlink verbonden categorieën, waaronder
"auto", "muziek", "reizen", en "wonen".
g. Wordt de hyperlink "wonen" aangeklikt dan verschijnt een pagina
getiteld "zoek uw favoriete woning". Aldaar kunnen zoekciteria worden
ingevuld, zoals plaats, straat, type en prijscategorie, waarna via een button
gemerkt "zoek" een zoekopdracht kan worden gegeven.
h. Na het geven van een dergelijke zoekopdracht gaat de server van El Cheapo
diverse woningbestanden aan de hand van de opgegeven criteria doorzoeken,
waaronder het woningbestand van NVM. De gegevens van de woningen die aan de
opgegeven criteria voldoen worden vervolgens gecopieerd naar de server van El
Cheapo. Deze gegevens worden gecombineerd tot één lijst, die wordt weergegeven
op het beeldscherm van de bezoeker.
i. Bedoelde lijst bestaat uit een aantal regels. Op iedere regel worden
achtereenvolgens weergegeven het bestand waaruit de woning afkomstig is (bijvoorbeeld:
NVM of NWI), de plaats, het adres, de soort woning, de prijs en of er al dan
niet een foto voorhanden is. Deze lijst wordt weergegeven in een geheel door El
Cheapo in haar "huisstijl" uitgevoerde vormgeving, en kan maximaal 100
resultaten bevatten.
j. Zowel de aanduiding van het bestand als de prijs in een regel van de lijst
van El Cheapo zijn voorzien van een hyperlink. Bij aanklikking daarvan
verschijnt, in geval het gaat om een woning afkomstig uit het NVM-bestand, de
pagina met de uitgebreide omschrijving van de woning, oftewel de laatste pagina
(hierboven omschreven onder d) die verschijnt als een gebruiker een zoeksessie
op de site van NVM in gang heeft gezet.
k. Laatstbedoelde pagina verschijnt in een (verkleind doch eenvoudig te
vergroten) frame van NVM, en vertoont derhalve hetzelfde uiterlijk als de pagina
die na een zoeksessie op de site van NVM zou zijn verkregen. Tot voor kort was
het niet mogelijk om via de door een zoekopdracht bij El Cheapo opgeroepen
pagina naar de homepage van NVM te gaan en/of van andere getoonde hyperlinks
gebruik te maken -zoals die, welke verwijst naar de verkopende makelaar-, doch
die beperkingen zijn inmiddels opgeheven.
l. De door de server van El Cheapo (onder meer uit het bestand van NVM)
gecopieerde gegevens blijven daar beschikbaar zolang de bezoeker daarvan gebruik
maakt en nog een bepaald aantal minuten daarna.
De vordering, de grondslag daarvoor en het verweer
2. NVM vordert (samengevat) dat de president bij vonnis, uitvoerbaar bij
voorraad, gedaagden zal gelasten met onmiddellijke ingang iedere inbreuk op de
merk-
auteurs/persoonlijkheids- en databankrechten van NVM te (doen) staken en
gestaakt te (doen) houden, in het bijzonder het opvragen, verveelvoudigen,
aanbieden of (anderszins) openbaar maken of hergebruiken van (onderdelen van) de
website www.nvm.nl, zulks op straffe van een dwangsom.
3. Tegen de achtergrond van de vaststaande feiten legt NVM aan die vordering
eerst en vooral ten grondslag dat de wijze waarop door El Cheapo gebruik wordt
gemaakt van de bestanden van NVM zoals deze via haar website te raadplegen zijn,
strijd opleveren met het bepaalde in de Databankenwet.
4. Gedaagden hebben tegen de vordering van NVM gemotiveerd verweer gevoerd.
Daarop zal, voorzover van belang, in het onderstaande nader worden ingegaan.
Beoordeling van het geschil
Databankenrecht
5. Artikel 1 lid 1 sub a van de Databankenwet bepaalt dat voor de toepassing van
die wet onder databank wordt verstaan:
Een verzameling van werken, gegevens of andere zelfstandige elementen die
systematisch of methodisch geordend en afzonderlijk met elektronische middelen
of anderszins toegankelijk zijn en waarvan de verkrijging, de controle of de
presentatie van de inhoud in kwalitatief of kwantitatief opzicht getuigt van een
substantiële investering.
6. Gedaagden hebben niet bestreden dat het door NVM aangelegde bestand van (onweersproken:
ongeveer 45.000) te koop aangeboden woningen valt aan te merken als een
verzameling gegevens die systematisch geordend en afzonderlijke met
elektronische middelen of anderszins toegankelijk zijn in de zin van
vorenstaande omschrijving. Gedaagden hebben echter betwist dat sprake zou zijn
van een substantiële investering als bedoeld in diezelfde omschrijving. Dat
verweer gaat niet op, waarvoor het volgende redengevend is.
7. Daargelaten dat in het algemeen al alleszins aannemelijk is dat het
onderhouden van een landelijke verzameling van 45.000 bestandsgegevens die
-gelet op het snelle verloop binnen die verzameling- dagelijks moeten worden
bijgewerkt om deze voortdurend up to date te houden een in kwantitatief opzicht
substantiële investering vergt, heeft NVM onweersproken gesteld dat ten behoeve
van 2130 makelaarskantoren een zogenaamde "NVM-box" is aangeschaft die
na aansluiting op de computer van die kantoren toegang verschaft tot de
verzameling teneinde deze bij te werken. Niet is betwist dat die boxen ƒ
15.000,-- per stuk hebben gekost hetgeen neerkomt op een totale investering van
ruim ƒ 31 miljoen. Reeds daarmee is voorshands voldoende komen vast te staan
dat er sprake is van een substantiële investering als bedoeld in artikel 1 lid
1 sub a van de Databankenwet.
8. De conclusie uit het voorgaande is dat, voorlopig oordelend, het
gegevensbestand van NVM valt aan te merken als een databank in de zin van de
Databankenwet.
9. Aldus komt aan de orde de door gedaagden uitdrukkelijk betwiste (primaire)
stelling van NVM dat El Cheapo zich bezig houdt met het opvragen of hergebruiken
van het geheel of een in kwalitatief of kwantitatief opzicht substantieel deel
van de inhoud van de databank van NVM als bedoeld in artikel 2 lid 1 sub a van
de Databankenwet.
10. Blijkens artikel 1 lid 1 onder c van de Databankenwet wordt voor de
toepassing van die wet onder "opvragen" verstaan:
Het permanent of tijdelijk overbrengen van de inhoud van een databank of een
deel daarvan op een andere drager, ongeacht op welke wijze en in welke vorm.
Naar het voorlopig oordeel valt hetgeen El Cheapo onderneemt nadat een bezoeker
van haar site een zoekopdracht heeft gegeven onder vorenstaande definitie. Vast
staat immers dat El Cheapo in een dergelijk geval een daarvoor in aanmerking
komende hoeveelheid bestanden van de databank van NVM copieert, op haar eigen
server plaatst en daar gedurende enige tijd bewaart.
11. Voorshands oordelend is, gelet op hetgeen El Cheapo vervolgens met de
opgevraagde gegevens doet, al evenzeer sprake van "hergebruiken",
waaronder blijkens artikel 1 lid 1 sub d van de Databankenwet voor de toepassing
van die wet moet worden verstaan:
Elke vorm van het aan het publiek ter beschikking stellen van de inhoud van een
databank of een deel daarvan door verspreiding van exemplaren, verhuur, on line
transmissie of transmissie in andere vorm.
El Cheapo presenteert de door haar opgevraagde gegevens immers in de vorm van
een door haar opgesteld lijst -voorzien van hyperlinks- aan de bezoeker van haar
site die een zoekopdracht heeft gegeven. Daarmee stelt zij die gegevens via on
line transmissie ter beschikking van die bezoeker.
12. Rest de vraag of de omvang van de door El Cheapo opgevraagde en hergebruikte
gegevens wel of niet is te beschouwen als een in kwalitatief of kwantitatief
opzicht substantieel deel van de inhoud van de databank. Het belangrijkste
verweer dat gedaagden hebben opgeworpen tegen de stelling van NVM dat van een
dergelijk substantieel deel inderdaad sprake is, houdt in dat El Cheapo niet
zelf de omvang van dat deel bepaalt, doch dat dit afhangt van de wijze waarop de
bezoeker zijn zoekopdracht (ruim of beperkt) formuleert. Aldus biedt El Cheapo
aan de bezoeker slechts de mogelijkheid om een substantieel deel van de databank
door El Cheapo op te laten vragen. Daarvan kan, aldus gedaagden, El Cheapo geen
verwijt worden gemaakt, net zo min als men de fabrikant van een videorecorder of
van een copieerapparaat verantwoordelijk kan houden voor met die apparaten
illegaal vervaardigde copieën.
13. Die stelling van gedaagden gaat niet op. Het moge zo zijn dat de omvang van
de vanuit het gegevensbestand van NVM naar de server van El Cheapo gecopieerde
gegevens afhankelijk is van de aard van de door de bezoeker opgegeven
zoekcriteria, doch dat betekent nog niet dat niet aannemelijk is dat bij het
overgrote gedeelte van de resultaten wel degelijk sprake zal zijn van het
opvragen en presenteren van een kwantitatief substantieel gedeelte van de
databank van NVM. Te verwachten valt immers dat bezoekers van El Cheapo die
kennis willen nemen van het woonaanbod in elk geval in eerste instantie hun
zoektermen ruim zullen formuleren (bijvoorbeeld uitsluitend een plaats en een
prijscategorie). De president heeft proefondervindelijk vastgesteld dat in een
dergelijk geval veelal tenminste 10 bestanden verschijnen, voor het overgrote
deel afkomstig van NVM. Dit heeft te gelden als een kwantitatief substantieel
gedeelte van de betreffende databank. Daaraan kan worden toegevoegd dat ook een
gering(er) aantal opgevraagde en gepresenteerde bestanden veelal in elk geval
als een kwalitatief substantieel gedeelte van de databank van NVM zal kunnen
worden beschouwd, gelet op de aard van de gegevens (te koop staande huizen) en
het belang dat ook een beperkt aantal van die gegevens kan hebben voor een
bezoeker die meer specifiek op zoek is naar een bepaalde woning en daarom een
beperktere zoekopdracht heeft gegeven.
14. De slotsom is dat El Cheapo zich bezig houdt met het opvragen en
hergebruiken van een substantieel deel van de databank van NVM. Ingevolge
artikel 2 lid 1 van de Databankenwet behoeven gedaagden daarvoor de toestemming
van de producent, in casu NVM, welke toestemming zij niet hebben verkregen. Dat
betekent dat NVM een spoedeisend belang heeft bij het verkrijgen van een
voorziening die aan het handelen van El Cheapo een halt toeroept. De vordering
die daar -op grond van het databankenrecht- toe strekt is derhalve toewijsbaar,
waarbij aan gedaagden enig respijt zal worden gegeven.
Auteursrecht
15. Het in de dagvaarding door NVM gedane beroep op haar toekomende
auteursrechten is, blijkens de toelichting daarop ter terechtzitting, subsidiair
gedaan, te weten voor zover haar beroep op bescherming ingevolge de
Databankenwet niet zou slagen. De desbetreffende stellingen van NVM en de
daartegen opgeworpen verweren behoeven derhalve geen bespreking.
Merkrecht
16. Bij dagvaarding beroept NVM zich ook nog op een haar toekomend merkrecht.
Daarop is zij evenwel ter zitting niet meer teruggekomen. In de pleitnotitie van
Mr. Van Manen staan op dit punt weliswaar enige -beknopte- stellingen vermeld,
doch die passage is ter terechtzitting niet voorgedragen en zal dan ook buiten
beschouwing worden gelaten. Voor zover de vordering op merkrecht is gegrond zal
zij dan ook als onvoldoende onderbouwd worden afgewezen.
Proceskosten
17. Gedaagden zullen, als de grotendeels in het ongelijk gestelde partij, worden
verwezen in de kosten van deze procedure.
TRIPS
18. Het is aan gerede twijfel onderhevig of artikel 50 lid 6 van het
TRIPS-verdrag rechtstreekse werking heeft. Ter vermijding van de daardoor
mogelijke, ongewenste, onzeker-heid en de onwense-lijke mogelijke gevolgen
daarvan zal de president de termijn waarbin-nen eiseressen uiterlijk een
bodemprocedure zullen moeten aanspannen stellen op zes maanden, zodat in elk
geval aan de bewuste verdrags-bepaling is voldaan.
Overwegingen ten overvloede
19. Gedaagden hebben er bij monde van hun raadsman ter zitting -zonder zich te
beroepen op relatieve onbevoegdheid- hun verbazing over uitgesproken dat NVM hen
heeft gedagvaard voor de president te 's-Gravenhage nu eiseres kantoor houdt te
Nieuwegein en gedaagden -evenals de raadslieden van partijen- te Amsterdam. De
raadsman van gedaagde heeft daarbij verwezen naar een tweetal uitspraken, te
weten een uitspraak van de president te
's-Gravenhage van 14 januari 2000 inzake Koninklijke KPN N.V./XSO (gepubliceerd
onder meer in IER 2000, p. 72) en een uitspraak van de president te Rotterdam
van 22 augustus 2000 inzake PCM/kranten.com (nog niet gepubliceerd maar in deze
procedure als productie overgelegd). De raadsman heeft daaraan toegevoegd "dat
de Telegraaf liever in Rotterdam had gestaan".
20. Aldus wekken gedaagden de indruk van oordeel te zijn dat zij voor hun naar
voren gebrachte meer algemene stellingen, inhoudende:
I. dat ook in de onderhavige zaak opnieuw het vrije verkeer van informatie op
internet centraal staat;
II. dat die vrijheid op dit moment algemeen aanvaard is;
III. dat de door NVM gewraakte handelingen algemeen gangbaar zijn en zelfs de
ruggengraat van de communicatie op het internet vormen;
IV. dat het hier gaat om het recht op het vergaren en doorgeven van informatie
zoals neergelegd in de Grondwet en het Europees verdrag voor de rechten van de
mens;
meer gehoor zouden vinden bij de president te Rotterdam dan bij diens fungerend
ambtgenoten te 's-Gravenhage.
21. De president is van oordeel dat, zo gedaagden inderdaad een dergelijke
opvatting huldigen, zij dat in elk geval ten onrechte baseren op genoemde
uitspraken. In de kranten.com zaak heeft de Rotterdamse president immers -naar
het voorkomt: geheel terecht- geoordeeld dat aan de in zijn vonnis omschreven
verzameling titellijsten van krantenkoppen geen bescherming op grond van de
Databankenwet toekomt. Daarmee verschilt de casus in die zaak fundamenteel van
die in de KPN/XSO-zaak, waar een dergelijke bescherming nu juist wèl werd
aangenomen. Algemene vragen omtrent het vrije verkeer van informatie op internet
speelden bij de beoordeling van het wel of niet van toepassing zijn van de
Databankenwet-bescherming (gelet op de daaraan meegegeven motiveringen) in geen
van beide beslissingen een doorslaggevende rol.
22. Ook het in het Rotterdamse vonnis tot uitdrukking gebrachte oordeel dat het
aanbrengen van een hyperlink in beginsel geoorloofd is, geen inbreuk maakt op
auteursrecht en evenmin anderszins als onrechtmatig aan te merken valt -op welk
oordeel gedaagden in de onderhavige zaak bij herhaling hebben gewezen om niet te
zeggen gehamerd- komt niet in strijd met de beslissing in KPN/XSO, noch met de
in deze zaak uitgesproken oordelen.
Integendeel: ook de thans vonnis wijzend fungerend president onderschrijft de
stelling dat linken de basis is van internet en in beginsel toelaatbaar. Daar
ging het evenwel -na het aannemen van bescherming op grond van artikel 2 lid 1
sub a van de Databankenwet- in de onderhavige zaak niet meer om. In de repliek
en dupliek is nog wel aan de orde geweest of het uitmaakt of een hyperlink wordt
geactiveerd met gebruikmaking de "eigen cookie" van de bezoeker dan
wel met de "cookie" van een zoekmachine (waardoor de exploitant van de
site het gedrag van zijn bezoekers niet meer of moeilijker kan volgen) doch die
vraag is voor de beslissing van deze zaak -nu niet is toegekomen aan het
subsidiaire beroep van NVM op artikel 2 lid 1 sub b van de Databankenwet- niet
relevant en behoeft dus (nog) niet te worden beantwoord.
BESLISSING:
De president:
Gelast gedaagden uiterlijk vier weken na betekening van dit vonnis iedere
inbreuk, rechtstreeks, dan wel door middel van een op enigerlei wijze met (een
van) hen verbonden (rechts)persoon op de databankrechten van eiseressen te (doen)
staken en gestaakt te (doen) houden, in het bijzonder het opvragen en/of
hergebruiken van het geheel of een substantieel deel van de ten processe
bedoelde databank, voor zover daarmede volgens dit vonnis inbreuk wordt gemaakt;
Bepaalt dat gedaagden ten gunste van eiseressen een dwangsom van ƒ 25.000,--
zullen verbeuren voor iedere dag (een gedeelte van een dag voor een gehele
gerekend) dat (één der) gedaagde(n) met nakoming van voormeld gebod in gebreke
blijven/blijft;
Veroordeelt gedaagden in de op deze procedure vallende kosten, tot aan deze
uitspraak aan de zijde van eiseressen begroot op ƒ 510,45 aan verschotten en ƒ
1.550,-- aan procureurssalaris;
Wijst af het meer of anders gevorderde;
Verklaart dit vonnis uitvoerbaar bij voorraad;
Bepaalt dat eiseressen (tenzij zulks reeds eerder door gedaagden mocht zijn
gedaan) binnen zes maanden nadat dit vonnis in kracht van gewijsde is gegaan een
bodempro-ce-dure zullen moeten aanspannen over de vraag of gedaagden inbreuk
hebben gemaakt op voormel-de databankrechten en dat, indien eiseressen zulks
nalaten, boven-staand geboden zal zijn vervallen vanaf het moment dat genoemde
termijn zal zijn verstreken.
Aldus gewezen door mr. J.W. du Pon en uitgesproken ter openbare terechtzitting
van
12 september 2000 in tegenwoordigheid van de griffier.
